Usulsüz Halka Arzlar
Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satışı ifade eder. Ayrıca sermaye piyasası araçlarının halka arz edilebilmesi veya borsada işlem görebilmesi için izahname hazırlanması ve hazırlanan bu izahnamenin Kurulca onaylanması zorunludur. Ayrıca herhangi bir şirketin payları da dâhil olmak üzere sermaye piyasası araçlarının halka arz edilebilmesi için izahname hazırlanması ve hazırlanan bu izahnamenin Kurulumuzca onaylanması gerekmektedir.
Ülkemizde faaliyet gösteren şirketlerin uymak zorunda oldukları kanunlara göre; halktan para toplamak isteyen şirketlerin herhangi bir şekilde hisse senedi, tahvil, kar-zarar ortaklığı belgesi veya bunlara benzer kıymetli evrak satmaları için, öncelikle söz konusu kıymetli evrakın Sermaye Piyasası Kurulu'nca kayda alınması, kayda alma tarih ve sayısının halktan para toplamak için yapılan ilanlarda belirtilmesi ve paraların aynı ilanda belirtilen şirket adına bir bankada açılmış bulunan özel hesaba yatırılması şarttır.
Bu çerçevede, tasarruf sahiplerinin mağdur olmamaları için, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından onaylı Yeni Pay Alma İlanlarının veya Halka Arz İlanlarının yayımlanmasından sonra, söz konusu ilanlarda belirtilen banka şubelerine sermaye payları ile orantılı veya satın almak istedikleri hisse tutarında para yatırmaları gerekmektedir.
Usulsüz Halka Arz ve Sonuçları
Yukarıda da belirtildiği üzere ihraç veya halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının Kurul'a kaydettirilmesi zorunludur. Buna aykırı davranılması ve onaylı izahname yayımlama yükümlülüğünü yerine getirmeksizin sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmesi ya da onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarının satılması usulsüz halka arz fiilini teşkil etmektedir. Bu fiilin sonuçlarını şu şekilde saymak mümkündür:
- Sermaye Piyasası Kanunu'na göre suç olup, Kurul tarafından yetkili Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusu yapılacaktır.
- Satılan hisse senetleri Kurul kaydına alınmadığı için, Kurul'un denetim ve gözetimi altında değildir.
- Usulsüz halka arzlardan hisse senedi satın aldığını düşünen yatırımcıların hak kaybına uğramaları söz konusudur. Bu mağduriyetin kapsamını ise şöyle belirlemek mümkündür:
- Usulsüz halka arzdan hisse senedi alan kişilerin zarara uğramaları halinde bu zararı karşılamak amacıyla oluşturulmuş bir fon vs. bulunmadığından mağdur olmaları kaçınılmazdır.
- Usulsüz halka arzdan hisse senedi alan yatırımcıların, çoğu kez sadece bir makbuz verilmesi nedeniyle, ortak olduklarını belgeleyecekleri yasal bir belgeleri olmamaktadır. Bu nedenle ortaklık haklarını kullanmaları engellenmektedir.
- Usulsüz halka arz yapan ortaklıkların çoğu kez ortak sayısını 500'ün üzerine çıkarmamak amacıyla yeni ortaklarını pay defterine kaydetmedikleri ve mevcut ortakların özel kayıtlarında izledikleri görülmektedir. Bunun bir sonucu olarak herhangi bir uyuşmazlıkta ortak olunduğunun ispatında zorluklar yaşanmaktadır.
- Yatırımcılara daha fazla temettü vereceklerini vaad ederek usulsüz şekilde hisse senedi satan ortaklıkları zorlayıcı bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle yüksek orandaki kar vaadine inanarak hisse senedi alan yatırımcıların hiç kar alamadığı durumlar ortaya çıkmaktadır.
Usulsüz Halka Arz Fiilinin Cezai Sonuçları
Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca Kurul tarafından yapılan suç duyurusu üzerine açılacak ceza davası neticesinde sanıklara verilebilecek cezalar, yine Sermaye Piyasası Kanunu'nda düzenlenmiştir. Söz konusu cezalar 2-5 yıl hapis ve 5.000 günden 10.000 güne kadar adli para cezasıdır.
Usulsüz Halka Arz Fiilinin Tespiti Üzerine Kurulca Alınabilecek Tedbirler
Yukarıda da bahsedildiği üzere usulsüz halka arz fiilinin tespiti üzerine Kurulumuzca Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulabilmektedir.
İhraç veya halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının Kurul'a kaydettirilmesi zorunluluğuna aykırı davranılması ve onaylı izahname yayımlama yükümlülüğünü yerine getirmeksizin sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmesi ya da onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarının satılması usulsüz halka arz fiilini teşkil etmektedir.
Sermaye Piyasası Kanunu’na aykırı şekilde sermaye piyasası aracı ihraç ettiği veya buna teşebbüs ettiği tespit edilenler hakkında, her türlü hukuki ve cezai sorumluluk saklı kalmak kaydıyla, Kurul, her türlü harç ve teminattan muaf olarak gerekli tüm tedbirleri almaya, satılan kısmın karşılığı ve satışı yapılacak sermaye piyasası aracı için her türlü harç ve teminattan muaf olarak ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz istemeye yetkili kılınmıştır.
Kurul, Kanuna aykırı ihracın doğurduğu sonuçların ortadan kaldırılması ve nakit ve diğer varlıkların hak sahiplerine iadesi için tespit tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili ihracı yapan kişiye yazılı ihbarda bulunur. Muhatap, ihbar tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde para topladığı gerçek ve tüzel kişilere ve toplanan tutara ilişkin ayrıntılı bilgileri Kurulca belirlenecek vasıtalarla ilan eder ve Kurula iletir. Bu kapsamda Kurulca bazı şirketler hakkında yapılan duyurulara Kurul web sitesinin "Basın Duyuruları" bölümünden ulaşmak mümkündür.
Bu ilanı takip eden üç ay içinde kendisinden para toplanan gerçek ve tüzel kişiler ortaklığın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine itiraz edebilir. Söz konusu listenin kesinleşmesi üzerine, ilgili ihracı gerçekleştiren kişi tarafından hak sahiplerine iade yapılır. Bu iade işlemi tamamlanmadan birinci fıkra uyarınca konulan ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kaldırılamaz.
Kurulca yapılan yazılı ihbar tarihinden itibaren bir yıl içinde bu Kanuna aykırı ihracın doğurduğu sonuçlar tamamen ortadan kaldırılmazsa, Kurul, nakit ve diğer varlıkların hak sahiplerine iadesi veya ortaklığın tasfiyesi için dava açmaya yetkilidir.
Öte yandan, denetimle görevlendirilen personel, ilgili gerçek ve tüzel kişilerden bu Kanun ve ilgili diğer mevzuatın sermaye piyasasına ilişkin hükümleriyle ilgili görecekleri bilgi ve belgeleri istemeye, bunların vergi ile ilgili kayıtları dâhil olmak üzere tüm defter ve belgeleri ile elektronik ortamda tutulanlar dâhil tüm kayıtlar ve sair bilgi ihtiva eden vasıtaları, bilgi sistemlerini incelemeye, bunlara erişimin sağlanmasını istemeye ve bunların örneklerini almaya, işlem ve hesaplarını denetlemeye, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya, gerekli tutanakları düzenlemeye yetkilidir. Kurulca denetimle görevlendirilenlerce istenen belgelerin verilmemesi halinde ayrıca, Kurul Başkanının talepte bulunması ve sulh ceza hâkiminin kararı üzerine gerekli yerlerde kolluk yardımı ile arama yapılabilir. Aramada bulunan ve incelenmesine lüzum görülen defterler ve belgeler ayrıntılı bir tutanakla tespit olunur ve yerinde incelemenin mümkün olmadığı hâllerde, muhafaza altına alınarak inceleme yapanın çalıştığı yere sevk edilir.
Diğer yandan Kurulumuzca alınan özel ve genel nitelikli kararlarla tebliğlere aykırılık teşkil etmesi halinde ilgililer hakkında yirmi bin Türk Lirasından iki yüz elli bin Türk Lirasına (2012 yılı için) kadar idari cezası verilmesi söz konusu olabilecektir.
Yurtdışında gerçekleştirilen usulsüz halka arz ve para toplama eylemlerinde Kurulumuzun müdahale yetkisi bulunmadığından cezai ve idari tedbir uygulama imkanı da bulunmamaktadır. Buna karşın Kurulumuz yurtdışında gerçekleştirilen bu faaliyetleri de izlemekte ve gerekli önlemleri almaktadır. Bu çerçevede, Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, Kurul ile Almanya'nın yetkili kuruluşu (Bundesaufsichtsamt für den Wertpapierhandel (BAWe) arasında haberleşme kanallarını, karşılıklı mutabakatı, yasal ve teknik bilgi alış verişini ve soruşturma amaçlı yardımı da içeren bir işbirliği çerçevesi oluşturarak yatırımcıları korumak ve düzenlenmiş piyasaların güvenilir bir şekilde işlemesini sağlamak amacıyla bir mutabakat (MoU) imzalanmış olup, bu çerçevede bilgi alış verişinde bulunulmaktadır. Ayrıca, yurt dışında izinsiz para toplama faaliyetlerinde bulunan şirketlere para yatıran vatandaşlarımızı, konuya ilişkin olarak uyarmak ve bilgilendirmek amacıyla, Kurulumuzca hazırlanan ilan metni, yurt dışı baskısı da bulunan gazetelerde zaman zaman yayımlanmaktadır.
Vatandaşlarımızdan Beklentimiz
Usulsüz halka arz fiili işlendiği konusunda bilgisi veya şüphesi olan vatandaşlarımızın Kurul'a aşağıdaki adres ve telefonlardan ulaşması mümkündür.
Merkez: | |
Telefon | +90 (312) 292 90 90 |
Faks | +90 (312) 292 90 00 |
Adres | Mustafa Kemal Mahallesi, Dumlupınar Bulvarı (Eskişehir Yolu) No:156 06530 Çankaya / ANKARA |
İstanbul Temsilciliği: | |
Telefon | +90 (212) 334 55 00 |
Faks | +90 (212) 334 56 00 |
Adres | Harbiye Mah. Asker Ocağı Cad. No:15 34367 Şişli / İSTANBUL |