Borsa düştüğünde hemen “kriz” algısı yaratılmaya çalışılıyor. Geçtiğimiz hafta da böyle oldu. Ne yaşandı?
 
“Borsa bu seviyeden çıkar ya da iner” demek yanlış. Biliyorsunuz, son dönemde yabancı yatırımcı daha önceki dönemlere göre daha az. Daha çok yeni giren yerli yatırımcılar var. Onlar daha çok kripto ve mevduattan gelen yatırımcılar… Biraz sakin ve temkinli olunması gereken dönemlerdeyiz. Zaman zaman Borsada düzeltme hareketleri yaşanması normal. Yabancı yatırımcı da gelebilir. Ama şunu söyleyebilirim: Geçtiğimiz hafta olan harekette olağanüstü toplantılar yapıldığı iddiaları doğru değil. Biz SPK olarak sık sık Borsa İstanbul ile bir araya geliriz. Bir kriz masası kurulmadı. Bu süreçte bazı sosyal medya hesaplardan borsada olağanüstü toplantılar yapıldığı, Külliye’ye çağrıldığımız yazıldı. Bunları yazanların iyi niyetli olmadığını düşünüyorum.
 
Pay Senedi Repo Pazarı'nda taraf olunan ters repo sözleşmelerinin portföylere dahil edilmemesi ve ilgili fonların taraf olacağı pozisyonların kapatılması için son sürenin 28 Nisan’a uzatıldığı duyuruldu. Bu karar piyasayı rahatlattı mı?
 
Aslında yeni bir mevzuat düzenlemesi yapılmadı. Mevcut düzenlemenin hatırlatılması amacı ile yazı yazıldı. Sektörle görüştük. Ters repo sözleşmelerinin pay piyasasında bir miktar açılmasıyla ilgili talep var ve mevzuat çalışması yapıyoruz. Mevzuat çalışması bitene kadar da tedirginlik olmaması için süre uzattık. Çok büyük serbestlik olmaz ama bir miktar işlemlere izin vereceğiz. Cüz’i bir miktar olacak, çalışıyoruz. Bu düzenlemeyi hazırlamak için süreyi uzattık. Gelecek hafta mevzuatı hazırlarız.
 
Düşüşü halka arzların arka arkaya gelmesinin de tetiklediği söylendi. Bu kadar halka arz yapılmalı mıydı?
 
Halka arzlar rutin başvurudur. İnceleriz, izin vereceklerimize veririz. Siz kabul olanları biliyorsunuz. Bir de reddettiklerimiz var. “Daha iyi hazırlanın, büyüyün, öyle gelin” dediğimiz şirketler oluyor. Geçen yıl 40 halka arz oldu. 2022’den elimizde kalan halka arz başvuruları vardı. Halka arzlara izin verirken acele etmiyoruz. ‘Bir an önce halka arz yapalım’ diye bir bakış açımız yok. Ama piyasada yeni halka arzları karşılayacak kaynak olduğunu görüyoruz.
 
Bu yıl kaç halka arz olur?
 
Bunu şimdiden söylemek zor. Eğer başvurular devam ederse herhalde geçen seneyi aratmayacak kadar halka arz olur.
 
Astor’un halka arzında bireysel yatırımcıların az pay aldığı yönündeki eleştirilere katılıyor musunuz?
 
Biz halka arzlarda çok talep gelmesi durumuna karşılık ek satış hakkı veriyoruz. Ek satış da talep daha çok nereden gelirse orada kullanılıyor. Astor’da kurumsaldan çok talep gelince bu hakkı orada kullandılar. Bireysel o nedenle daha az pay aldı. Bireysel yatırımcının maalesef halka arz olan hisseleri elinde tutma süresi kurumsala göre daha kısa.

Ceza kesilse de işlem yasağı kalkar kalkmaz aynı isimler yine sahneye çıkıyor. Yani spekülatörlere daha ağır cezalar gelemez mi?
 
Aslında cezalar daha hafifti, son yıllarda daha ağırlaştı. Sermaye piyasası suçları katalog suçlar sınıfında değil… O nedenle de anında cezaya dönüşmüyor. Biz para cezasını veriyoruz, gerekirse Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunuyoruz. Ondan sonrası savcılığın işi… Keşke cezası kesinleşmiş spekülatörleri borsadan uzun süre uzak tutabilsek... Ama maalesef kendi adlarına yapmasalar da başkalarının adına yine spekülatif alım-satım yapabildiklerini görüyoruz. Onları tespit etmek için yoğun çaba sarf ediyoruz.
 
Sosyal medyada hemen hemen her gün hisse pazarlayanları görüyoruz. Bu konuda ne yapıyorsunuz? 
 
Sosyal medyada bilgi kirliliği var. Twitter’ın kendi kuralları var, onlarla görüşüyoruz. Oradan hisse tavsiye ediliyor. Fakat elinizde mahkeme kararı olmadan, o kişinin suçlu olduğuna dair bir belgeniz olmadan hesabı kapattıramıyorsunuz. Baktığınızda bunların birçoğu da aynı gün açılıp, aynı gün kapanan, bir takipçili, iki takipçili hesaplar… Bu şekilde etkileşim topluyorlar. Yüksek takip ve etkileşimle kendilerini önemli analizci gibi gösterip borsaya yeni girenleri hedef alıyorlar.
 
Bir de Telegram ve WhatsApp grupları var. Burada da Siber Suçlar, Emniyet ve Savcılıklarla çalışıyoruz. Yakaladıklarımız kendilerini “eğitim veriyorduk” diye savunuyor. Günün sonunda iş aslında yatırımcıya kalıyor. Bunlardan uzak durması gerektiğini öğrenmesi gerekir. Biz kapatsak da binlerce hesap var. Birini kapatsanız, diğerini açıyorlar. Yatırımcı buraya teveccüh ettiği sürece de devam edecekler. Foreks sitelerine bakın. Biz uzantısına 35 yazdıkları siteyi kapatıyoruz, 36’yı açıyorlar. Onu kapatıyoruz, sonuna 37 yazıp yeni adresle tekrar ortaya çıkıyorlar. 2022 yılında Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olarak internet aracılığıyla yurt dışında kaldıraçlı işlem yaptırdığı tespit edilen 1.883 adet internet sitesine erişimin engellenmesi sağlanmıştır.
 
Biz sosyal medyada yatırımcıyı yanlış yönlendirenlere de ceza kesiyoruz. İncelemesi devam eden çok hesap var. Bu konuda bir dairemiz çalışıyor. Hatta borsa paylaşımı yapan hesaplar bazen şifreli mesajlar yolluyor mu diye de bakıyoruz.
 
Borsa yatırımcısına ne tavsiye edersiniz?
 
Borsaya yatırım yapanların sosyal medyanın peşinden gitmemesi gerekir. Eğer borsayı bilmiyorsanız, profesyonel kurumlara danışın, onlar sizi yönlendirsin. Hele hele kısa vadede işlem yapıyorsanız kredi çekip borsaya girmeyin. Maalesef, borsaya yeni giren birçok yatırımcı aldığı hissenin kimin olduğunu, ne iş yaptığını dahi bilmiyor. Bireysel yatırımcıları Bilgi Edinme kapsamında bize başvuruyorlar. Diyor ki, “Hisse yükseldiği halde ben para kaybettim.” Bizim arkadaşlar bakıyorlar, adamın öyle bir hissesi yok. Komşusundan duymuş bir hisse adı… Onu da yanlış anlamış, kodu benzeyen bir hisseyi almış… Yatırımcının bilmediği alanda işlem yapması kendisi için çok tehlikelidir. Hele hele günü birlik işlem yapıyorsa… Borsada ne aldığınızı bileceksiniz, sabredeceksiniz.

Bir şirketi halka arz ediyoruz, yatırımcı gerçekten şirketi bildiği için mi yoksa yeni halka arz olduğu için mi alıyor? İzahnameye bakıyor mu? Yoksa tavan olacak diye mi alıyor? Bilgi edinmeye başvurup, ‘Ben almadan önce yedi tavan gitti, aldım düştü’ diyor. Maalesef finansal okuryazarlık konusunda yeterli seviyede değiliz. Sabah kalkayım, ekrana parmağımı koyayım, bunu alayım’ diye bir durum olmaması gerekir. 

Yatırımcılarımızı her fırsatta uyarıyoruz. Orta ve uzun vadeli yatırım yapın, şirketlerin finansal tablolarını inceleyin, profesyonel destek alın. Söylentiyle, tüyo ile işlem yapmayın.

Bu dönemde bir aracı kurumun Twitter hesabından attığı borsa yorumu arkasından da pay piyasasında en fazla hisse satan kurum olması soru işareti doğurdu. Bu konuyu araştırdınız mı?
 
Kurum bazında konuşmak yanlış ama bunların hepsini takip ediyoruz. Sosyal medya hesapları ve YouTube kanalları dahil… Paylaşımdan sonra ne yaptığına nette alıcı mı satıcı mı olduğuna, yapılan paylaşımın bir hareket oluşturup oluşturmadığına kadar her şeyi inceliyoruz. Biz arkadaşlarımla 24 saat birbirimizle sosyal medyada çıkanları paylaşırız. Gece yarısı bile “şuna tedbir alalım mı” diye arkadaşlarla konuştuğumuz oluyor. Dolayısıyla bu paylaşımları ve sonuçlarını inceliyoruz.
 
Siyasi liderlerin SPK’yı eleştirmesini, hatta tehdit etmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
 
Siyaset kendi mecrasında yürüyor. Bizim siyasetle ilgimiz yok, teknik bir iş yapıyoruz. Manipülasyona izin vermemek için burada 50 arkadaşım çalışıyor. İspatladığımızda da gereken tedbiri hemen alıyoruz. 2022 yılında manipülasyon yaptığını tespit ettiğimiz 11 kişi hakkında suç duyurusunda bulunduk, 64 gerçek ve 7 tüzel kişi olmak üzere toplam 71 kişiye piyasa bozucu eylemler kapsamında; yaklaşık 84,4 milyon TL idari para cezası verdik.
 
Patronların kendi hisseleri hakkındaki konuşmalarından da rahatsız olmuştunuz. O konuda bir işlem yaptınız mı?
 
Şirket sahibinin hisse için konuşması bizde soru işareti yaratır. Şirket sahibi, borsaya açık şirketinin hissesiyle ilgili “benim fiyatım bu olmalı, çok yüksek ya da düşük” dememeli… Bunlar tehlikeli söylemlerdir. Bırakın, o yorumu teknik analizciler, aracı kurumlar yapsın. Bu açıklamaların hisse fiyatına etkisi olup olmadığını inceliyoruz.
 
Finasal okuryazarlık konusunda neler yapacaksınız?
 
Özellikle ev hanımları ve gençlere ağırlık vereceğiz. Kendi paydaşlarımızla bir program ortaya koyduk. Sosyal medyayı kullanacağız. İnternet sitesi hazırladık. Eğitim alanlara sertifika vereceğiz. Temel eğitimler bir-iki haftada bitecek. Ev hanımlarına ulaşmak için gerekirse tek tek il il, ilçe ilçe gideceğiz. Gençlere eğitim için ilgili bakanlıklarla bir protokol hazırlamak istiyoruz.
 
Risk Merkezi kuracağınızı açıkladınız. Burada ne amaçlıyorsunuz? 
 
Manipülatif işlemleri ve diğer riskleri bir noktadan görmek istiyoruz. Sermaye piyasalarında Takasbank’ta, Borsa İstanbul’da, SPK’da denetimler var. Bütün verilerin tek çatıda görülmesini istiyoruz. Böylece sistem birden çok riski algoritmik olarak bulup, birbiriyle ilişkilendirip, uyarı verecek. Yazılımı devam ediyor.
 
Küçük yatırımcılar hızlı işlem yapan robotlardan şikayetçi… Bu konuda bir önleminiz var mı?
 
Yurt dışında da high frequency trading (HFT) dediğimiz algoritmalara dayalı hızlı işlem yapan sistemler - bunlara robot da diyebiliriz - dünyanın bir gerçeği… Bu tip işlemlerin payı Borsamızın tanıdığı kolokasyon imkanlarıyla birlikte yıllar içerisinde hızlı bir şekilde arttı. Robotlar alım satım işlemleriyle piyasada likidite imkanı da sağlıyorlar. Tanımlanan algoritmalara göre robotların yükselirken hızlıca satıp, düşerken aldıkları zamanlar olduğu gibi tersi şekilde hareket ettikleri de oluyor.
 
Borsamızla birlikte bu şekilde işlem yapan hesapları biliyor ve yakından takip ediyoruz. Bu hesapların da piyasa bozucu eylemlerle ilgili düzenlemelerimize tabi olduğunu belirtmeliyim. Bir taraftan finans merkezi olma hedefini koyup bir taraftan bu nitelikteki işlemleri yasaklamak da olmaz. Fakat Borsamız ve sektörle istişare ederek bu alandaki kural setlerini geliştirmeyi planlıyoruz. Kötüye kullanıma engel olmamız gerek.
 
Türkiye Yüzyılında SPK olarak neler yapacaksınız?
 
SPK olarak Cumhuriyetimizin 100’üncü yılında kendimizi yeniliyoruz, yeniden yapılanıyoruz. Yeni daire başkanlıkları kuruyoruz. Katılım finans, finansal teknoloji ve sürdürülebilirlik gibi alanlarda kuracağımız yeni dairelerle daha etkin bir yapıyı oluşturmaya çalışıyoruz.

İnsan kaynağımızı da güçlendiriyoruz. Bu hafta başında 36. Dönem Uzman Yardımcılarımızın meslek içi eğitimleri başladı. Önümüzdeki birkaç ay içinde yeniden uzman yardımcılığı sınavı açacağız. 


Kurul Başkanı İbrahim Ömer GÖNÜL'ün Sabah Gazetesine Verdiği Röportaj (PDF)